الإسلام والإيمان
سأل جبريل -عليه السلام- الرسول ( عن الإسلام؟ فقال
(الإسلام: أن تشهد أن لا إله إلا الله وأن محمدًا رسول الله، وتقيم الصلاة، وتؤتي الزكاة، وتصوم رمضان، وتحج البيت إن استطعت إليه سبيلا). فسأله عن الإيمان؟ فقال: (أن تؤمن بالله، وملائكته، وكتبه، ورسله، واليوم الآخر، وتؤمن بالقدر خيره وشره) [مسلم].
وعندما أتى وفد قبيلة عبد القيس إلى رسول الله ( رحَّبَ بهم، ودعاهم إلى الإيمان بالله وحده لا شريك له، فقال: (أتدرون ما الإيمانُ بالله وحدَهُ؟) قالوا: الله ورسوله أعلم. قال: (شهادة أن لا إله إلا الله، وأن محمدًا رسول الله، وإقامُ الصلاةِ، وإيتاءُ الزكاةِ، وصيامُ رمضانَ، وأن تعطوا من المغنم الخُمُسِ) [متفق عليه]. والرسول ( في هذا الحديث يُعرِّف الإيمان بتعريف الإسلام.
إذن إذا ذكر الإسلام مع الإيمان -كما جاء في حديث جبريل- قُصِدَ بالإسلام العبادات الظاهرة من صلاة وصيام وزكاة وحج..الخ، وقصد بالإيمان اعتقاد القلب بالله وملائكته ورسله وكتبه.. الخ، أما إذا ذكر الإيمان وحده شمل الإسلام، وإذا جاء الإسلام وحده شمل الإيمان كما في قوله تعالى: {فأخرجنا من كان فيها من المؤمنين . فما وجدنا فيها غير بيت من المسلمين} [الذاريات: 35-36].
تخـریج،تصـحیح وترجــــــــمه:
اسلام و ایمان
جبرئیل علیه السلام در مورد اسلام از رسول الله صلی الله علیه و سلم پرسید، [اسلام چیست]؟
آنحضرت صلی الله علیه و سلم در پاسخ فرمود:
اسلام این است که : شهادت بدهی هیچ معبود برحقی غیر خدا وجود ندارد و این که محمد ،رسول و فرستاده ی خدا است ، نماز به پا داری، زکان بپردازی ، روزه ی ماه رمضان بگیری،در صورت توانایی حج خانه ی خدا بکنی.
جبرئیل علیه السلام در مورد ایمان از آنحضرت صلوات الله علیه و سلم پرسید،[ایمان چیست]؟
رسول الله صلی الله علیه و سلم در پاسخ فرمود:
این که به خدا و فرشتگان و کتابها و پیامبران او باور کرده و به روز آخرت و تقدیر خیر و شر ایمان بیاوری.
1
و هنگامی که فرستادگان (سفیران) قبیله ی عبدالقیس نزد رسول الله صلی الله علیه و سلم آمدند، آنحضرت صلی الله علیه و سلم به آنها خوش آمد گویی گفت و آنها را به ایمان به خداوند یکتای بدون شریک دعوت کرد و به آنها فرمود: آیا می دانید ایمان به خداوند یکتا چیست؟ گفتند: خدا و رسولش آگاه تر هستند. آنحضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: این که شهادت بدهید هیچ معبود برحقی غیر از خدا وجود ندارد و این که محمد فرستاده ی خدا است، نماز به پا دارید، زکات بپردازید، روزه ی ماه رمضان را بگیرید، و این که از غنائم [جنگی] خمس (یک پنجم) آن را بپردازید.
2
رسول الله صلی الله علیه و سلم در این حدیث ایمان را در تعریف اسلام معرفی کرده است.پس هرگاه اسلام همراه با ایمان ذکر گردد ـــ همان طور که در حدیث جبرئیل علیه السلام آمد ـــ منظور از اسلام عبادات ظاهری نماز ، روزه ، زکات و حج ... الخ می باشد و منظور از ایمان ، اعتقاد قلبی به خدا و فرشتگان ، رسولان و کتابهای او ... الخ است.
اما هرگاه ایمان به تنهای ذکر شد شامل اسلام می شود و هرگاه اسلام به تنهایی بیاید شامل ایمان می شود. همان طور که در این فرموده ی الله تعالی آمده است: «ما تمام مؤ مناني را كه در آن شهرها (ي قوم لوط) زندگي ميكردند (قبل از نزول بلا) خارج كرديم * و جز يك خانواده با ايمان در تمام آنها نيافتيم»
---------------
1. حدیث صحیح مشهور ؛ مسلم ( 1 / 36 ح 8)و ابن خزیمه ( 4 / 127 ح 2504) ، ابوداود (2 / 635 ح4695) و نسائی ( 6 / 528 ح 11721) و ترمذی ( 5 / 6 ح 2610) ، امام احمد ( 1 / 51 ح 367) این حدیث را روایت کردند.
2. حدیث صحیح متفق علیه؛ بخاری (1 / 29 ح53) و مسلم (1 / 46 ح 17)، این حدیث طولانی می باشد و در برگیرنده ی امور مهمی است که در اینجا تنها یکی از آن موارد ذکر شده است. در این حدیث در تعریف ایمان اشاره به حج خانه ی خدا نشده است و در بدل ان اعطای خمس غنائم جنگی آمده است، علما در توجیه آن دلائلی را ذکر کردند که برخی از ان دلائل را نقل می کنم: اول: این ملاقات سفیران و فرماندگان قبیله ی عبدالقیس قبل از فرض حج خانه ی خدا بوده است و وجوب حج خانه ی خدا در قول اصح سال 6 هجری بوده است. دوم : در این حدیث رسول الله صلوات الله علیه و سلم برخی از موارد مهم را باتوجه به حال آن افراد بیان فرموده به این صورت که در اصل حدیث اشاره شده که آن افراد از آنحضرت درخواست کردند که چیزی را به آنها آموزش دهند که با عمل آن از اهل بهشت باشند و سیدنا رسول الله صلوات الله علیه و سلم به برخی از احکام اشاره فرمودند و قصد بیان تمام احکام و فرائض نداشته است. سوم: در برخی از طرق این حدیث به حج بیت الحرام نیز اشاره شده است که البته شاذ (مخالف احادیث صحیح تر ) است و دلائل اول و دوم را در جمع بندی آنها بر این دلیل سومی ارحج(بهتر) است.چهارم:در میان آن سفیران، فرماندهانی نیز بودند زیرا لفظ "وفد" آمده که جمع است - عام- و به کسی که به نماینده ی حاکمی به نزد حاکمی دیگر برود گفته می شود و ممکن است در میان آن نمایندگان قبیله ، فرماندهانی بوده باشند و سیدنا رسول الله صلوات الله علیه و سلم با توجه به حالشان که ممکن است در آینده جهادی بکنند و غنائمی بدست آورند لذا به پرداخت خمس غنائم اشاره فرمودند. % برای اطلاع بیشتر به کتاب "فتح الباری شرح صحيح البخاری" ( ج 1 / صص 133 - 134؛ط:دار المعرفة -بيروت، 1379 هــ) مراجعه شود.
