پیروی از سنت پیامبر (ص)که این همه مورد تأکید پیامبر ،رهبران و امامان دین قرار گرفته است ،راز مهمّ را در خود نهفته دارد. امام«غزالی» می گوید:«بدان که اسرار پیروی از سنت به سه نوع تقسیم می شوند:
«نوع اول: این است که عالم ملک و جسمانی و عالم ملکوت و روحانی با یکدیگر ارتباط دارند و همچنین در بین اعضاء و جوارح ظاهر و قلب انسان همبستگی وجود دارد و اعمال ظاهر در قلب تأثیر می کنند... قلب انسان مانند آیینه است و هنگامی حقایق در آن تجلّی می کنند که صیقلی و نورانی و متعادل باشد و صیقلی شدن قلب، وقتی صورت می گیرد که آلودگی ها و پلیدی ها و شهوتها از آن زدوده شوند و تیرگی اخلاق بد را از روی آن بردارند و نورانی بودنش وقتی میسر است که انوار ذکر و معرفت خدا بر آن بتابد و عبادتی که با خلوص نیت و مطابق سنت انجام داده شود در روشنایی قلب، تأثیر کلّی دارد و متعادل بودن قلب وقتی حاصل می شود که تمام حرکات ظاهری أعضاء با قانون عدالت مطابقت داشته باشد؛...و تو نیز اگر می خواهی در تمام حرکات عدل را مراعات کنی و آن را عادت خویش سازی، باید از سنت پیروی کنی تا در قلبت رسوخ پیدا کنند و صور حقایق به طور صحیح و درست در آن منعکس شوند و برای پذیرفتن صورت سعادت آماده شوی ..»
«نوع دوم: از اسرار پیروی از سنت این است که معتقد باشی که حضرت رسول خدا از اسرار عالم اعلی آگاه بوده است و تبعیت از او موجب سعادت است ...»
«نوع سوم: از اسراری که در پیروی از سنت وجود دارند، این است که انسان به این حقیقت پی ببرد و بداند که وقتی خوش بخت و سعادتمند می شود که با دوری از شهوت ها و آرزو ها و یا مبارزه با نفسی که به کارهای بد وادارش می کند، خود را به عالم روحانی و مقام فرشتگان نزدیک کند... انسان در تمام احوال در برخورد با گذشت زمان و در وقتی که سر دو راهی قرار می گیرد، مجبور است راهی را انتخاب کند و بر راه دیگر ترجیح دهد، در این حال اگر زمام اختیارش در دست هر جاندار پستی باشد و امور زندگیش در دست دیگری قرار گیرد، بسی بهتر از آن است که اختیارش در دست هوی و هوس باشد و از نفس اماره حیوانی اطاعت کند کسی که مطیع نفس و شهوت پرست باشد تربیت پذیر نیست و قابل اصلاح نمی باشد. ناچار برای انتخاب راه صحیح، از دستورها و قرار دادهای شارع پیروی و بدین وسیله از سر کشیهای نفس جلوگیری کند برای تزکیه اش اقدام نماید...»
محمد سلیم آزاد
«نوع اول: این است که عالم ملک و جسمانی و عالم ملکوت و روحانی با یکدیگر ارتباط دارند و همچنین در بین اعضاء و جوارح ظاهر و قلب انسان همبستگی وجود دارد و اعمال ظاهر در قلب تأثیر می کنند... قلب انسان مانند آیینه است و هنگامی حقایق در آن تجلّی می کنند که صیقلی و نورانی و متعادل باشد و صیقلی شدن قلب، وقتی صورت می گیرد که آلودگی ها و پلیدی ها و شهوتها از آن زدوده شوند و تیرگی اخلاق بد را از روی آن بردارند و نورانی بودنش وقتی میسر است که انوار ذکر و معرفت خدا بر آن بتابد و عبادتی که با خلوص نیت و مطابق سنت انجام داده شود در روشنایی قلب، تأثیر کلّی دارد و متعادل بودن قلب وقتی حاصل می شود که تمام حرکات ظاهری أعضاء با قانون عدالت مطابقت داشته باشد؛...و تو نیز اگر می خواهی در تمام حرکات عدل را مراعات کنی و آن را عادت خویش سازی، باید از سنت پیروی کنی تا در قلبت رسوخ پیدا کنند و صور حقایق به طور صحیح و درست در آن منعکس شوند و برای پذیرفتن صورت سعادت آماده شوی ..»
«نوع دوم: از اسرار پیروی از سنت این است که معتقد باشی که حضرت رسول خدا از اسرار عالم اعلی آگاه بوده است و تبعیت از او موجب سعادت است ...»
«نوع سوم: از اسراری که در پیروی از سنت وجود دارند، این است که انسان به این حقیقت پی ببرد و بداند که وقتی خوش بخت و سعادتمند می شود که با دوری از شهوت ها و آرزو ها و یا مبارزه با نفسی که به کارهای بد وادارش می کند، خود را به عالم روحانی و مقام فرشتگان نزدیک کند... انسان در تمام احوال در برخورد با گذشت زمان و در وقتی که سر دو راهی قرار می گیرد، مجبور است راهی را انتخاب کند و بر راه دیگر ترجیح دهد، در این حال اگر زمام اختیارش در دست هر جاندار پستی باشد و امور زندگیش در دست دیگری قرار گیرد، بسی بهتر از آن است که اختیارش در دست هوی و هوس باشد و از نفس اماره حیوانی اطاعت کند کسی که مطیع نفس و شهوت پرست باشد تربیت پذیر نیست و قابل اصلاح نمی باشد. ناچار برای انتخاب راه صحیح، از دستورها و قرار دادهای شارع پیروی و بدین وسیله از سر کشیهای نفس جلوگیری کند برای تزکیه اش اقدام نماید...»
محمد سلیم آزاد