محمد صالح خردنیا
مقدمه:
یکی از پدیدههای اجتماعی که در بین همهی افراد جامعه اعم از پیر و جوان، زن و مرد، باسواد و بی سواد و… انتشار یافته پدیدهی مزاح، شوخی و طنز است.
این پدیده آنقدر انتشار یافته که روزانه پیامکهای بسیاری به عنوان جک رد و بدل میشود؛ حتی در گوشی بسیاری از افراد نرم افزارهایی در این خصوص نیز نصب شده است.
بنابراین شخص باید بر آنچه میگوید و میخواند و میفرستد تامل کند که آیا اصول و ضوابط شرعی آن رعایت شده است یا خیر؟
در ذیل به برخی از اصول و ضوابط جک و مزاح و شوخی اشاره میکنیم:
۱- مسخره از الله، پیامبر، دین، ملائکه و آیات و احکام الهی نباشد، زیرا چنین تمسخری کفر محسوب میشود و فرد را به ورطهی ارتداد میکشاند. به دلیل آیه ۶۶ و ۶۵ سورهی توبه: {وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّمَا کُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآَیَاتِهِ وَرَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ (۶۵) لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ} «و اگر از آنان بپرسی، می گویند: بازی و شوخی می کردیم بگو: آیا به خدا و آیات او و پیامبرش مسخره می کردید».«عذر نیاورید، به راستی شما پس از ایمانتان کافر شده اید،»
استهزا و مسخره از دین به بهانهی این که صرفا شوخی و مزاح است توجیهپذیر نیست و کفر محسوب میشود.
آیا از الله و رسولش مسخره میکنید و احکام اسلام را به باد استهزا میگیرید و توجیه میکنید که قصدمان شوخی و مزاح بود؟
هرکس به خود اجازه میدهد که الله، رسولش، قرآنش و احکامش را مسخره کند یقینا الله را نشناخته… {وَمَا قَدَرُاللهَ حَقَّ قَدرِه}
کسی که از احکام اسلام مثلا حجاب، ریش و… مسخره کند حتی اگر خود باحجاب باشد از دین خارج گشته و نواقض اسلام را مرتکب شده است.
منافقین گفتند ما قصدمان شوخی بود ـ نه کفر ـ اما آیا از آنها پذیرفته شد؟ و در ادامهی آیه میفرماید: شما پس از ایمانتان کافر شدید.
مسلمان شعار صبح و شامش این است: «رَضیتُ بِاللهِ رَبَّا وَ بِالاِسلامِ دیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ علیهِ وَ سَلَّم نَبیَّا»
پس مسلمان به اسلام راضی گشته و آن را مسخره نمیکند.
۲- مسخره کردن دیگران نباشد زیرا حرام و از گناهان کبیره است.
خداوند در سوره حجرات آیه ۱۱ میفرماید: {یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ} «ای کسانی که ایمان آوردهاید مسخره نکند گروهی از قوم و گروهی دیگر؛ چه بسا نزد الله گروه مسخره شونده بهتر باشد. و همچنین گروهی از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند. (چون این مساله بین زنان بیشتر رواج دارد) چه بسا زنانی که مورد تمسخر قرار گرفتهاند بهتر از آنان باشند».
عبدالله بن مسعود آنقدر پای ضعیف و لاغر و نحیفی داشت که صحابه به پای او خندیدند. رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدند: به چه چیز میخندید؟ جواب دادند: از لاغری و نازکی پای عبدالله. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: بدانید که پای عبدالله بن مسعود نزد الله از کوه احد هم سنگین تر است. (سلسله الصحیحه ۲۷۵۰)
درحدیثی دیگر، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «رُبَّ أشْعَثَ مَدْفُوعٍ بِالأَبْوَابِ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى الله لأَبَرَّهُ» (چه بسا درویشی که لباسش وصله دارد و از در خانهها مطرود است اما نزد الله آنقدر مقبول است که اگر قسم بخورد الله قسمش را راست میگرداند). (رواه مسلم)
۳- مطلب نباید دروغ باشد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودهاند: «ویل للذِی یُحدِّثُ بالحدیث لیُضْحِکَ به القوم، فیَکذِبُ، ویل له، ویل له» (وای بر آن فردی که برای به خنده درآوردن مردم دروغ میگوید. وای بر او، وای بر او). (صحیح الترغیب و الترهیب شماره ۲۹۴۴)
قضیهای اصلا رخ نداده اما شخص به دروغ تعریف میکند تا مردم را به خنده درآورد. این باعث میشود که شخص گناه کبیره دروغ برایش آسان و سبک جلوه نماید.
۴- با شوخی و مزاح نباید باعث ترساندن و رعب و وحشت کسی شد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یُرَوِّعَ مُسْلِمًا» (حلال نیست برای یک مسلمان که برادر مسلمانش را بترساند). (صحیح الترغیب و الترهیب شماره ۲۸۰۵)
این چنین شوخی هایی در جامعهی ما بسیار رواج دارد. با انواع و اقسام وسایل و اسباب بازیها از مارهای مصنوعی گرفته تا ماسک های بسیار زشت و حتی داستانهای ترسناک باعث ترس کسی میشوند و میگویند قصدمان شوخی است، اما غافل از فشارهای جسمی، روحی و عصبی که به آن فرد وارد میشود و ممکن است حتی باعث بیماری فرد شود و در طول عمرش او را اذیت کند. در اینجا چه کسی مقصر و مسوول است؟
۵- حق نداریم به عنوان شوخی مال کسی را برداریم یا پنهان کنیم.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «لاَ یَأْخُذَنَّ أَحَدُکُمْ مَتَاعَ أَخِیهِ لاَعِبًا وَلاَ جَادًّا» (هیچکس حق ندارد وسایل برادرش را چه با شوخی و یا جدی بردارد). (صحیح الترغیب و الترهیب ۲۸۰۸)
پس وسایل شخصی افراد اعم از موبایل، کفش، دمپائی و… را نباید برادشت و سبب اذیت و آزار وی شد.
۶- در جک، غیبت از کسی نباشد.
خداوند در آیهی ۱۲ سوره حجرات فرموده است غیبت کردن همانند خوردن گوشت برادر مرده است.
توجه داشته باشیم که غیبت کردن خود را با صرف اینکه شوخی است توجیه نکنیم.
۷- عدم افراط در شوخی و طنز و جک.
شوخی و مزاح نباید اصل در زندگی یک مسلمان باشد به گونهای که سراسر زندگی وی را در بر گیرد.
سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه در توصیه به فرزندش میفرماید: در شوخی میانهرو باش! چون اگر افراط کنی بها و شخصیتت از بین می رود و نادانان بر تو جرات پیدا می کنند.
امام غزالی رحمه الله در احیای عوم الدین میگوید: خطای عظیم و بزرگی است که مزاح و شوخی و جک حرفهی کسی باشد.
پندها و نکتههای اخلاقی:
الف) اگر از طریق واتس اپ، وایبر، لاین و… پیامی برای ما ارسال شد که متن آن تمسخر از الله یا دین یا رسول الله صلی الله علیه وسلم و یا… بود باید ابتدا به فرستنده تذکر دهیم و نهی از منکر کنیم و سپس آنرا از گوشی خود پاک کنیم و هرگز برای کسی ارسال نکنیم.
ب) از انتشار پیامهای مغایر با حیا و عفت و اخلاق خودداری کنیم.
ج) منکر باید انکار شود. کسی که در برابر منکری مانند تمسخر از الله و پیامبر او سکوت کند حکم کفر شامل حالش میشود.
د) باتوجه به آیهی ۱۴۰ سورهی نساء: الله در قرآن نازل کرده هنگامی که شنیدید آیات الله مسخره میشود، اگر نمیتوانید منکر را انکار کنید پس آن جلسه را ترک کنید، اما اگر نشستید و گوش دادید در اینصورت شما هم مثل آنها هستید.
و) در جک گفتن زیادهروی نکنیم.
ه) حواسمان باشد با جک گفتن آبروی کسی را نبریم، دروغ نگوییم، غیبت نکنیم، کسی را نرنجانیم تا اینکه مبادا کسی را با زبانمان مورد آزار و اذیت قرار داده باشیم.
محمدصالح خردنیا
منیع » بیداری اسلامی
مقدمه:
یکی از پدیدههای اجتماعی که در بین همهی افراد جامعه اعم از پیر و جوان، زن و مرد، باسواد و بی سواد و… انتشار یافته پدیدهی مزاح، شوخی و طنز است.
این پدیده آنقدر انتشار یافته که روزانه پیامکهای بسیاری به عنوان جک رد و بدل میشود؛ حتی در گوشی بسیاری از افراد نرم افزارهایی در این خصوص نیز نصب شده است.
بنابراین شخص باید بر آنچه میگوید و میخواند و میفرستد تامل کند که آیا اصول و ضوابط شرعی آن رعایت شده است یا خیر؟
در ذیل به برخی از اصول و ضوابط جک و مزاح و شوخی اشاره میکنیم:
۱- مسخره از الله، پیامبر، دین، ملائکه و آیات و احکام الهی نباشد، زیرا چنین تمسخری کفر محسوب میشود و فرد را به ورطهی ارتداد میکشاند. به دلیل آیه ۶۶ و ۶۵ سورهی توبه: {وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّمَا کُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآَیَاتِهِ وَرَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ (۶۵) لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ} «و اگر از آنان بپرسی، می گویند: بازی و شوخی می کردیم بگو: آیا به خدا و آیات او و پیامبرش مسخره می کردید».«عذر نیاورید، به راستی شما پس از ایمانتان کافر شده اید،»
استهزا و مسخره از دین به بهانهی این که صرفا شوخی و مزاح است توجیهپذیر نیست و کفر محسوب میشود.
آیا از الله و رسولش مسخره میکنید و احکام اسلام را به باد استهزا میگیرید و توجیه میکنید که قصدمان شوخی و مزاح بود؟
هرکس به خود اجازه میدهد که الله، رسولش، قرآنش و احکامش را مسخره کند یقینا الله را نشناخته… {وَمَا قَدَرُاللهَ حَقَّ قَدرِه}
کسی که از احکام اسلام مثلا حجاب، ریش و… مسخره کند حتی اگر خود باحجاب باشد از دین خارج گشته و نواقض اسلام را مرتکب شده است.
منافقین گفتند ما قصدمان شوخی بود ـ نه کفر ـ اما آیا از آنها پذیرفته شد؟ و در ادامهی آیه میفرماید: شما پس از ایمانتان کافر شدید.
مسلمان شعار صبح و شامش این است: «رَضیتُ بِاللهِ رَبَّا وَ بِالاِسلامِ دیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ علیهِ وَ سَلَّم نَبیَّا»
پس مسلمان به اسلام راضی گشته و آن را مسخره نمیکند.
۲- مسخره کردن دیگران نباشد زیرا حرام و از گناهان کبیره است.
خداوند در سوره حجرات آیه ۱۱ میفرماید: {یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ} «ای کسانی که ایمان آوردهاید مسخره نکند گروهی از قوم و گروهی دیگر؛ چه بسا نزد الله گروه مسخره شونده بهتر باشد. و همچنین گروهی از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند. (چون این مساله بین زنان بیشتر رواج دارد) چه بسا زنانی که مورد تمسخر قرار گرفتهاند بهتر از آنان باشند».
عبدالله بن مسعود آنقدر پای ضعیف و لاغر و نحیفی داشت که صحابه به پای او خندیدند. رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدند: به چه چیز میخندید؟ جواب دادند: از لاغری و نازکی پای عبدالله. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: بدانید که پای عبدالله بن مسعود نزد الله از کوه احد هم سنگین تر است. (سلسله الصحیحه ۲۷۵۰)
درحدیثی دیگر، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «رُبَّ أشْعَثَ مَدْفُوعٍ بِالأَبْوَابِ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى الله لأَبَرَّهُ» (چه بسا درویشی که لباسش وصله دارد و از در خانهها مطرود است اما نزد الله آنقدر مقبول است که اگر قسم بخورد الله قسمش را راست میگرداند). (رواه مسلم)
۳- مطلب نباید دروغ باشد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودهاند: «ویل للذِی یُحدِّثُ بالحدیث لیُضْحِکَ به القوم، فیَکذِبُ، ویل له، ویل له» (وای بر آن فردی که برای به خنده درآوردن مردم دروغ میگوید. وای بر او، وای بر او). (صحیح الترغیب و الترهیب شماره ۲۹۴۴)
قضیهای اصلا رخ نداده اما شخص به دروغ تعریف میکند تا مردم را به خنده درآورد. این باعث میشود که شخص گناه کبیره دروغ برایش آسان و سبک جلوه نماید.
۴- با شوخی و مزاح نباید باعث ترساندن و رعب و وحشت کسی شد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یُرَوِّعَ مُسْلِمًا» (حلال نیست برای یک مسلمان که برادر مسلمانش را بترساند). (صحیح الترغیب و الترهیب شماره ۲۸۰۵)
این چنین شوخی هایی در جامعهی ما بسیار رواج دارد. با انواع و اقسام وسایل و اسباب بازیها از مارهای مصنوعی گرفته تا ماسک های بسیار زشت و حتی داستانهای ترسناک باعث ترس کسی میشوند و میگویند قصدمان شوخی است، اما غافل از فشارهای جسمی، روحی و عصبی که به آن فرد وارد میشود و ممکن است حتی باعث بیماری فرد شود و در طول عمرش او را اذیت کند. در اینجا چه کسی مقصر و مسوول است؟
۵- حق نداریم به عنوان شوخی مال کسی را برداریم یا پنهان کنیم.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «لاَ یَأْخُذَنَّ أَحَدُکُمْ مَتَاعَ أَخِیهِ لاَعِبًا وَلاَ جَادًّا» (هیچکس حق ندارد وسایل برادرش را چه با شوخی و یا جدی بردارد). (صحیح الترغیب و الترهیب ۲۸۰۸)
پس وسایل شخصی افراد اعم از موبایل، کفش، دمپائی و… را نباید برادشت و سبب اذیت و آزار وی شد.
۶- در جک، غیبت از کسی نباشد.
خداوند در آیهی ۱۲ سوره حجرات فرموده است غیبت کردن همانند خوردن گوشت برادر مرده است.
توجه داشته باشیم که غیبت کردن خود را با صرف اینکه شوخی است توجیه نکنیم.
۷- عدم افراط در شوخی و طنز و جک.
شوخی و مزاح نباید اصل در زندگی یک مسلمان باشد به گونهای که سراسر زندگی وی را در بر گیرد.
سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه در توصیه به فرزندش میفرماید: در شوخی میانهرو باش! چون اگر افراط کنی بها و شخصیتت از بین می رود و نادانان بر تو جرات پیدا می کنند.
امام غزالی رحمه الله در احیای عوم الدین میگوید: خطای عظیم و بزرگی است که مزاح و شوخی و جک حرفهی کسی باشد.
پندها و نکتههای اخلاقی:
الف) اگر از طریق واتس اپ، وایبر، لاین و… پیامی برای ما ارسال شد که متن آن تمسخر از الله یا دین یا رسول الله صلی الله علیه وسلم و یا… بود باید ابتدا به فرستنده تذکر دهیم و نهی از منکر کنیم و سپس آنرا از گوشی خود پاک کنیم و هرگز برای کسی ارسال نکنیم.
ب) از انتشار پیامهای مغایر با حیا و عفت و اخلاق خودداری کنیم.
ج) منکر باید انکار شود. کسی که در برابر منکری مانند تمسخر از الله و پیامبر او سکوت کند حکم کفر شامل حالش میشود.
د) باتوجه به آیهی ۱۴۰ سورهی نساء: الله در قرآن نازل کرده هنگامی که شنیدید آیات الله مسخره میشود، اگر نمیتوانید منکر را انکار کنید پس آن جلسه را ترک کنید، اما اگر نشستید و گوش دادید در اینصورت شما هم مثل آنها هستید.
و) در جک گفتن زیادهروی نکنیم.
ه) حواسمان باشد با جک گفتن آبروی کسی را نبریم، دروغ نگوییم، غیبت نکنیم، کسی را نرنجانیم تا اینکه مبادا کسی را با زبانمان مورد آزار و اذیت قرار داده باشیم.
محمدصالح خردنیا
منیع » بیداری اسلامی